Czy w latach 1926, WYPRACOWANIA !!!!, Rozprawki
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
„Czy w latach 1926-35 w Polsce panowały rządy totalitarne?”
Piłsudski, mając duże poparcie, zdecydował się w maju 1926 r. przejąć władzę drogą wojskowego zamachu stanu. 12 maja wojsko wkroczyło do Warszawy. Rozpoczęły się walki z oddziałami wiernymi rządowi. Zamach Piłsudskiego poparły wszystkie partie lewicy. Prezydent Wojciechowski i premier ustąpili ze stanowisk 15 maja. Marszałek Rataj mianował wówczas rząd Kazimierza Bartla, w którym Piłsudski został ministrem spraw wojskowych, inspektorem sił zbrojnych oraz - na krótko- premierem. Tak rozpoczął się dziewięcioletni okres rządów Piłsudskiego. Czy można powiedzieć, że w tym okresie, czyli w latach 1926-35 w Polsce panowały rządy totalitarne? Uważam, że nie. Jednak aby uzasadnić tę odpowiedź, należałoby najpierw określić, czym charakteryzuje się ten ustrój.
Możemy rozróżnić trzy systemy polityczne: totalitaryzm i autorytaryzm i demokrację. Opierają się one na różnych zasadach, normach i mechanizmach. Pierwszy z nich polega na władzy nad społeczeństwem za pomocą monopolu informacyjnego i propagandy, ideologii państwowej, terroru tajnych służb, akcji monopolowych i masowej monopartii. Życie ludzi podporządkowane jest wszechstronnej kontroli ze strony władzy. Wyznacza ona standardy i normy zachowania, określa status socjalny obywateli, ustala kierunki, obszary i granice aktywności publicznej oraz kształtuje wzorce życia osobistego.
Autorytaryzm opiera się na autorytecie charyzmatycznego przywódcy. Władza skupia się w ręku jego i jego najbliższego otoczenia. Wysokie stanowiska w takim państwie zajmują wojskowi. Potocznie autorytaryzm jest nazywany „rządami mocnej ręki”. W autorytaryzmie rząd nie jest oparty na większości parlamentarnej i nie podlega kontroli społeczeństwa.
Po przeczytaniu powyższych sformułowań nasuwa się pytanie: jaka jest różnica między autorytarną formą rządów, a totalitaryzmem? Tym co istotnie różni system autorytarny od totalitarnego jest niewystępowanie w ogóle lub występowanie w o wiele niższej skali zjawiska szowinizmu. Inne jest też podejście klasy rządzącej do państwa: w ustroju totalitarnym upaństwowione jest społeczeństwo, a w autorytarnym sprywatyzowane jest państwo. System autorytarny jest łagodniejszy od totalitarnego. Charakteryzuje się on częściową liberalizacją stosunków i zachowań społecznych. Kieruje się pragmatyzmem i, w odróżnieniu od totalitaryzmu rzadko opiera się na uniwersalnej ideologii, tajnej policji, terrorze i monopolu gospodarczym.
Tak więc, czy państwo Piłsudskiego było krajem totalitarnym, czy może autorytarnym? Postaram się to określić na podstawie poniższych przykładów....
Pierwszym argumentem przemawiającym za tym, że były to rządy oparte na autorytaryzmie jest fakt powoływania na stanowiska dowódcze w armii, wojewodów czy starostów, jego zwolenników, a przede wszystkim dawnych legionowych towarzyszy broni. Ważniejsze urzędy piastowane były przez żołnierzy. Jest to typowe dla tego ustroju.
Określenie „rządy mocnej ręki” doskonale charakteryzuje Piłsudskiego. On i jego poplecznicy dążyli do wzmocnienia władzy wykonawczej, co z kolei prowadziło do ograniczenia demokracji. Zwiększono też kompetencje prezydenta; zyskał on prawo wydawania dekretów z mocą ustawy (miały one następnie podlegać zatwierdzeniu przez sejm) oraz przywilej rozwiązania obu izb przed upływem kadencji (sejm nie mógł sam się rozwiązać). Od tej pory sejm zwoływano rzadko, a przepisy konstytucji łamano. Mimo, że kompetencje parlamentu były ograniczone, został on utrzymany. Nie możemy więc mówić o całkowitym totalitaryzmie.
Argumentem potwierdzającym totalitarny system Polski, może być fakt uwięzienia przywódców Centrolewu, czyli bloku wyborczego, który miał zamiar obalenia rządów Piłsudskiego. Zarzucono im przygotowywanie zamachu stanu. W procesie- zwanym brzeskim- zostali oni skazani na więzienie. Również za przykład totalitaryzmu można uznać znaczne ograniczenie uprawnień parlamentu.
Rządy Piłsudskiego opierały się głównie na jego autorytecie, a nie na strachu wywołanym terrorem. Mimo że nie był prezydentem, a tylko przez krótki czas premierem, to jednak wywierał duży wpływ na sprawy państwowe. Przy podejmowaniu decyzji z jego zdaniem liczyły się najważniejsze władze. Jest rzeczą zdumiewającą, ale Piłsudski nie miał jasnego programu politycznego. To , co mówił, pisał, zalecał współpracownikom, był to zbiór myśli niespójnych, często sprzecznych ze sobą, nawet anachronicznych. Piłsudski twierdził, że to co jest najważniejsze to moralność życia publicznego, a on sam wydał wojnę szujom, łajdakom, mordercom i złodziejom, w walce tej zapewnił, że nie ulegnie – „Moim programem jest zmniejszenie łajdactw i utorowanie drogi uczciwości”. Mówiąc o łajdactwie i złodziejstwie, Piłsudski niedwuznacznie wskazywał na posłów, urzędników, nawet ministrów. Piłsudski wierzył w swój autorytet osobisty w społeczeństwie. Był przekonany, że może być przywódca, który skupi wokół siebie społeczeństwo, wezwie je do pracy, do zaprzestania sporów.
Mimo jednakowej ilości argumentów przemawiających za podanymi systemami politycznymi, pozostaję przy zdaniu, że Józef Piłsudski sprawował rządy autorytarne. Dlaczego? Wystarczy przyrównać do niego totalitarne rządy Benito Mussolinego czy Adolfa Hitlera.... Są to zupełnie różne ustroje. Owszem, dochodziło do łamania norm demokratycznych, jednak podstawowe prawa obywatelskie zostały zachowane. Uważam więc, że w latach 1926-35 nie panowały rządy totalitarne, a autorytarne.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]